AYM haksız gözaltılar ve tutukluluk için ödenecek tazminatı belirledi

Ankara – Haksız tutukluluk ve gözaltı nedeniyle aldıkları tazminatı az bulanların yaptığı bireysel başvuruda ihlal kararı veren Anayasa Mahkemesi (AYM), bu durumlarda tazminata karar veren mahkemelerin, bağlayıcı olmasa da AYM'nin benzer başvurularda verdiği tazminat miktarı tablosuna göre bir karşılaştırma yapılarak uygun tazminatı belirlenmesi gerektiğine hükmetti. AYM’nin tablosuna göre, 2024 yılı için bir günlük haksız gözaltı için asgari 2 bin 970 lira, tutukluluk süresine göre ise asgari 148 bin 500 lira, azami 990 bin lira olacak.

AYM, haksız gözaltı ve tutukluluk nedeniyle yargı mercilerince hükmedilen tazminat miktarının, Yüksek Mahkemenin hükmettiği miktarlarla aynı olması gerekmediğini, ancak bu miktardan düşük bir miktara hükmedilmesi halinde, tazminatın özünün zayıflayacağını belirtti.

Yüksek Mahkeme ayrıca, kendi belirlediği miktarın asgari tazminat miktarı olduğunu, yargı mercilerinin somut olayın koşullarına göre daha yüksek bir tazminata hükmedebileceğini kaydetti.

Alınan bilgiye göre, beraat veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ile sonuçlanan ceza yargılaması süreçlerinde, haklarında uygulanan gözaltı veya tutuklama gibi koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davası açan başvurucular, bu davalarda yetersiz tazminata hükmedilmesi nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği haklarının ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulundu.

Başvurular birleştirildi, ihlal ve yeniden yargılama kararı verildi

Başvuruları birleştirerek karara bağlayan Yüksek Mahkeme, başvurucuların, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını düzenleyen 19. maddesinin, hürriyetinden yoksun bırakılan kişilere tazminat hukukunun genel prensiplerine göre tazminat ödeneceği hükmünün ihlal edildiğine karar verdi. Yeniden yargılama yapılmak üzere dosyalar ilgili mahkemelerine gönderildi.

Yüksek Mahkemenin gerekçesinde, maddi zararın, ''zarara uğrayanın mevcut mal varlığı ile uygulanan koruma tedbiri olmasaydı bu mal varlığının olacağı durum arasındaki farktan ibaret'' olduğu belirtildi.

"AYM’nin, yetkili mahkemelerin maddi tazminat konusundaki takdirine müdahalesi söz konusu olamaz"

İhlal ile zarar arasında nedensellik bağının bulunması gerektiği, hükmedilecek tazminat miktarının her zaman maddi zarara eşit olmasının gerekmediği vurgulanan gerekçede, ''Maddi tazminatın belirlenmesinde ağır ceza mahkemelerinin daha iyi konumda oldukları açıktır. Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru incelemesinde açıkça dayanaktan yoksun veya keyfî olduğu anlaşılmadıkça yetkili mahkemelerin maddi tazminat konusundaki takdirine müdahalesi söz konusu olamaz'' tespiti yapıldı.

Gerekçede, somut olayda, ağır ceza mahkemelerinin yaptığı değerlendirmeler sonucunda bazı başvurucuların maddi tazminat taleplerini reddetmesinin keyfî olduğu, açık ve bariz takdir hatası içerdiğinin söylenemeyeceği, bazı başvuruculara ödenen maddi tazminat miktarının ise somut olayın koşullarında orantısız olmadığının görüldüğü aktarıldı.

Bazı başvurucularla ilgili ise mahkemelerce hükmedilen manevi tazminat miktarının, Anayasa Mahkemesinin benzer durumlarda ödenmesine hükmettiği ya da hükmedebileceği tazminat miktarına göre düşük olduğu sonucuna varıldığı kaydedildi.

Kararın altında AYM’nin tablosu yer aldı

Anayasa Mahkemesinin benzer olaylarda hükmedeceği tazminat miktarları için hazırlanan, 2016-2024 yıllara arasına ilişkin tabloya yer verilen gerekçede, ''Manevi tazminat miktarının yeterli olup olmadığı belirlenirken tazminata karar veren ağır ceza mahkemesinin karar tarihi, şayet manevi tazminat miktarı bölge adliye mahkemesi kararıyla değiştirilmişse istinaf mahkemesinin karar tarihi itibarıyla, Anayasa Mahkemesinin benzer başvurular üzerine vereceği tazminat miktarına göre bir karşılaştırma yapılarak uygun tazminatın belirlenmesi gerekir'' denildi.

Yüksek Mahkemenin, 2016-2024 yıllara arası tazminat tablosu şöyle:

2016 yılı için

• Bir gün gözaltı için asgari 300 TL
• Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 15.000TL, Ortalama: 40.000, Azami: 100.000 TL

2017 yılı için

• Bir gün gözaltı için asgari 360 TL
• Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 18.000TL, Ortalama: 48.000 TL, Azami: 120.000 TL

2018 yılı için

Bir gün gözaltı için asgari 400 TL

Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 20.000TL, Ortalama: 54.000 TL, Azami: 135.000 TL

2019 yılı için

• Bir gün gözaltı için asgari 600 TL –
• Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 29.700TL, Ortalama: 79.200 TL, Azami: 198.000 TL

2020 -2021 yılları için

• Bir gün gözaltı için asgari 600 TL 
• Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 30.000TL, Ortalama: 80.000 TL, Azami: 200.000 TL

2022 yılı için

• Bir gün gözaltı için asgari 1.350 TL
• Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 67.500TL, Ortalama: 180.000 TL, Azami: 450.000 TL

2023 yılı için

• Bir gün gözaltı için asgari 1.800 TL
• Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 90.000TL, Ortalama: 240.000 TL, Azami: 600.000 TL

2024 yılı için

• Bir gün gözaltı için asgari 2.970 TL -
• Tutuklama tedbiri için tutukluluk süresine göre Asgari: 148.500TL, Ortalama: 396.000 TL, Azami: 990.000 TL (ANKA)